Nhân dịp kỷ niệm 75 năm ngày Thánh Edith Stein qua đời, báo Osservatore Romano ấn bản tiếng Ý ngày thứ ba 8 tháng 8 - 2017 vinh danh Thánh Nữ và tất cả những người cùng chịu chung số phận giống Thánh Edith ở Hà Lan.
Đi viếng thăm những nơi cuối cùng Thánh Edith đã đi qua (tu viện Dòng Kín Cát Minh Echt, Hà Lan, trại tập trung Westerbork, Ba Lan), tác giả Ferdinando Cancelli nhường lời cho bà Etty Hillesum, người có mặt ở Westerbork cùng thời gian với Thánh Edith, bà viết: “Chúng tôi sống một ngày thật kỳ lạ. Một chuyến xe chở đến cho chúng tôi những người công giáo do thái hay người do thái công giáo, các nam nữ tu sĩ mang ngôi sao vàng trên áo dòng của họ”.
Echt, Maastricht, Amersfoort, Westerbork, Birkenau. Giữa vụ bắt chiều 2 tháng 8 và cái chết trong phòng hơi ngạt vô danh ở Birkenau, chỉ bảy ngày trôi qua: trong vòng một tuần, cách đây 75 năm, chấm dứt số mệnh của các nữ tu Rosa và Edith Stein.
”Đi, Chúng ta đi vì dân tộc chúng ta”, Edith an ủi chị Rosa của mình khi chị khóc vì phải rời tu viện Echt, Hà Lan. Các nhân chứng nói có một đám đông nhỏ, của một vài người chống đối dù chiếc xe của Mật vụ Đức (Gestapo) cẩn thận không chờ hai nữ tu trước cửa tu viện nhưng ở góc đường Peijerstraat, cách đó khoảng một trăm mét. Chỉ một lát sau, cánh cửa khép lại trên đời sống của hai phụ nữ vô tội.
Tu viện Cát Minh Echt vẫn vậy: mặt tiền ảm đạm bằng gạch đỏ, một cổng nhỏ, lối vào nhà thờ ở đường Bovensestraat, nhiều cửa hàng hiện đại chỉ che phần tường nhỏ của cảnh cũ. Trại chuyển tiếp Amersfoort và trại Westerbork thì xa Maastricht và Echt, về phía đông-bắc Hà Lan, mất hút trong vùng kênh và nước của một ngày mùa hè Hà Lan.
Ngày 4 tháng 8 - 1942, Edith và Rosa, cùng nhiều người do thái khác đến Westerbork. Ngày nay vẫn còn di tích của trại bên trái cổng vào, người ta còn thấy căn nhà của bộ chỉ huy: một biệt thự nhỏ, bây giờ khép kín trong một khung kiếng khổng lồ. Các màn của tầng một được kéo xuống, bất động, sầu thảm, đàng sau các khung kính là nơi các sĩ quan chỉ huy đã liếc một cái nhìn lạnh lùng trên tấn thảm kịch không tả được của bao nhiêu cuộc đời bị đổ nhào.
Chúng tôi nghĩ, khung kiếng có che chở được căn nhà hay che người nhìn nó không? Thực tế, có thể nào người ta chịu được cái nhìn trực tiếp, đàng sau các bức màn, bao nhiêu là chuẫn mực trước một hố thẳm đau khổ như vậy không?
Và rồi còn cây cối: chúng tôi bồi hồi xúc động nhìn các cây sồi, cây ti-dơn, cây bu-lô vươn cao khắp nơi trong vùng lân cận. Chúng mới thật là các nhân chứng trực tiếp cuối cùng: trong những ngày này, cách đây 75 năm, rất nhiều người có mặt khi Rosa và Edith chờ để lên chuyến xe lửa đưa họ đến một cõi chết ở xa.
Chúng tôi đi bộ rất gần trại và nghĩ đến giây phút khủng khiếp đó: sự đen tối hé đàng sau cửa sổ căn nhà của bộ chỉ huy, chút bã nhợt nhạt của bóng tối bao phủ thời thạch thảo của vùng Drenthe này.
“Chúng tôi sống một ngày thật kỳ lạ. Etty Hillesum viết, bà ở Westerbork vào tháng 8 này để giúp những người chuyển tiếp đến đây. Một chuyến xe chở đến cho chúng tôi những người công giáo do thái hay người do thái công giáo, nam nữ tu sĩ mang ngôi sao vàng trên áo dòng của họ. Tôi còn nhớ hai anh em trẻ sinh đôi, khuôn mặt đẹp nâu nâu gợi nhớ các khu gettô của người do thái, ánh mắt nhìn mang nét thanh thản trẻ thơ dưới mũ choàng của họ, họ kể một cách đáng yêu, hơi ngạc nhiên một chút, là người ta vừa bắt họ lúc bốn giờ rưỡi sáng và ở Amersfoort, người ta cho họ ăn bắp cải tím ( …). Hillesum viết tiếp, và trên tất cả là tiếng gõ lách cách không ngừng của một loạt máy chữ: một hệ thống làm việc quan liêu ( …). Sau đó có người kể cho tôi nghe, cũng chiều hôm đó, họ thấy một nhóm nữ tu đi chầm chậm trong bóng đêm giữa hai lán đen tối, họ vừa đi vừa lần chuỗi, không lo ra, như thử họ ở trong nhà tu kín của họ. Etty Hillesum kết thúc, tôi cũng gặp hai nữ tu thuộc một gia đình do thái rất chính thống, giàu, có học ở Breslau, họ mang ngôi sao vàng thêu trên áo dòng của mình”.
Ngày 9 tháng 8 – 1942, sau hai ngày đi đường kinh khủng, Rosa và Edith Stein biến mất cùng với hàng ngàn người khác trong vực thẳm ở Birkenau.
Kỷ niệm 75 năm ngày Thánh Edith Stein qua đời
Ngày 9 tháng 8 năm 1942, chính xác 75 năm ngày Thánh Edith Stein qua đời ở trại tập trung Auschwitz, Ba Lan.
Ngày 8 tháng 8-2017, trong ấn bản báo Osservatore Romanotiếng Ý, ký giả Cristiana Dobner đưa ra “ba nơi, ba ngày” của người phụ nữ can đảm này, người từ chối được giúp để trốn thoát và đã khẳng định: “Thế giới được làm bởi những chuyện nghịch lý ... Nhưng chung cuộc sẽ không được làm bởi các chuyện nghịch lý này. Còn lại chỉ là tình yêu cao cả. Làm sao thế giới có thể khác đi được?”
Các giai đoạn cuối cùng của đời sống Thánh Edith Stein được tóm vào ba địa danh và ba ngày.
Amersfoot, ngày 2 tháng 8 - 1942: người tài xế của chiếc xe xung kích trên đó Edit và chị Rosa của mình bị cưỡng bức lên xe, trong các cuộc trả đũa, họ bị trục xuất ra khỏi tu viện sau lá thư của các giám mục Hà Lan tố cáo chế độ nazi. Chiếc xe đi lạc đường và họ bị đưa vào trại lúc một giờ khuya.
Westerbork: nơi họ bị đưa đến trong đêm 3 rạng ngày 4 tháng 8 và đã được bà Etty Hillesum, người có mặt lúc đó mô tả như sau: “Tình trạng chung ở Westerbork là hỗn độn, gần giống như quanh tấm ván thuyền trôi giạt của một chiếc tàu trên đó những người đắm tàu níu vào trước khi chết chìm. Đôi khi người ta nghĩ, thà bị vào trại tập trung còn hơn phải chứng kiến cảnh sợ sệt, tuyệt vọng của hàng ngàn, hàng ngàn đàn ông, đàn bà, trẻ con, người tàn phế, người điên, người lớn tuổi mà trong một hàng dài gần như vô tận đi dọc theo bàn tay cứu giúp của chúng tôi”.
Auschwitz: số 44074. Với bản tin ngắn gọn và theo thủ tục hành chánh: “Ngày 9 tháng 8, tại Ba Lan, đã qua đời bà Stein, Edith Thérèse Hedwige, sinh ngày 12 tháng 10 - 1891 ở Breslau, thường trú ở Echt”.
Người làm vườn của tu viện Echt, một ký giả bạn và một cựu tù nhân bị đày đã ở bên cạnh Thánh Edith trong những giây phút cuối này. Họ đã ra làm chứng như chứng nhân bằng mắt khi mở án phong chân phước và xem xét đời sống và chứng tá đứng trước cái chết của triết gia hiện tượng học, vị Thánh của Dòng Kín.
Có thể tóm về Edith Stein như sau: “Bà nói với một giọng tự tin khiêm tốn, đến mức những ai nghe cũng phải cảm động. Một buổi nói chuyện với bà ( …) như một chuyến du hành đến một thế giới khác. Trong những lúc này, Westerbork như không còn tồn tại … Bà nói với tôi: ‘Tôi không bao giờ có thể nghĩ rằng con người có thể như vậy, và ... anh em tôi lại đau khổ cực độ như thế sao!’. Khi chuyện này không còn nghi ngờ gì thì bà bị chuyển đi nơi khác, tôi hỏi nếu tôi có thể giúp bà được và (tìm cách giải thoát bà); … thì thêm một lần nữa, bà cười với tôi và van tôi đừng làm như vậy. Tại sao lại làm một ngoại lệ cho bà và cho nhóm của bà? Điều này không công chính, bà được đặc ân chỉ vì bà đã rửa tội sao! Như thử nếu bà không thể chịu chung số phận với người khác thì cuộc đời của bà sẽ bị thiêu rụi: “Không, không, không được như vậy!”.
Ký giả Van Kempen đứng trước một “phụ nữ cao cả và vững mạnh về mặt thiêng liêng”. Trong cuộc trao đổi, ông hút một điếu thuốc và hỏi “bà có muốn hút một điếu không”. Bà trả lời với tôi, đã có một thời bà đã hút và ngày trước, khi còn sinh viên, bà cũng có khiêu vũ”.
Người cựu tù nhân bị đày ghi nhận một khía cạnh đặc biệt: “Bà rất can đảm; bà trả lời như bà vẫn trả lời. Khi các tên lính đức quốc xã phỉ báng bà, bà không phản ứng, bà vẫn trung thực với chính mình. Bà tuyệt đối không sợ”.
Wielek, người công chức Hà Lan thuật lại một cuộc đối thoại, trong đó “với tự tin và khiêm tốn”, Thánh Edit Stein đã nói: “Thế giới được làm bởi những chuyện nghịch lý ... Nhưng chung cuộc sẽ không được làm bởi các chuyện nghịch lý này. Còn lại chỉ là tình yêu cao cả. Làm sao thế giới có thể khác đi được?”
Marta An Nguyễn dịch
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét